Sneeuw, gastvrijheid en Servië

Waar we eerst nog niet wisten of we nog zouden blijven of verder zouden trekken, is het besluit gevallen om vandaag verder te gaan.

Na het ontbijt ruim ik alles binnen op en Gerben zet de fietsen weer achterop en checkt de vloeistoffen.

Ik schrijf een briefje en leg het met het geld op de bar. Het is eigenlijk teveel maar we hebben niet kleiner. Dus in ruil nemen we een pot met we denken jam mee. Maar er stond geen briefje bij.

Als we net op weg zijn app ik hem en hij geeft aan het jammer te vinden ons niet meer te zien. Tsja het is niet anders.

Het is mistig, hopelijk trekt het straks wel een beetje op en gaat de zon schijnen. We rijden een stuk wat we eerder ook al reden. Het is vrij rustig op de weg. Op een gegeven moment gaan we de snelweg op. Dit hadden we even gemist toen we de route bekeken. En dit is tolweg. Daardoor is het erg rustig op de weg. Hoe verder we komen hoe meer sneeuw er ligt. Het is echt prachtig.

Op een gegeven moment rijden we een dal in waar de bewolking heel laag hangt. Hierdoor is het zicht matig en maakt het rijden intensief. Op een gegeven moment moeten we tanken. Alleen langs deze nieuwe weg zijn nog geen tankstations. Ik zoek het dichtstbijzijnde tankstation op en gaan van de tolweg af. Vrij snel naar de afrit zit er een tankstation. Gerben stapt uit om te tanken, maar hier wordt er voor je getankt. Ik ga naar binnen om af te rekenen. €1,17 per liter, ik zeg best prima!

Je kan hier ook je gastank vullen. Gerben ziet dat iemand z’n fles staat te vullen en na het afkoppelen er ff een gaswolkje voorbij waait.

We kunnen nu 2 kanten op. Of weer terug naar de tolweg of binnendoor. Uiteindelijk kiezen we voor binnendoor. En eerlijk dat bleek al heel snel een goede keuze. De sneeuw is echt prachtig, de wegen zijn heel goed schoon. Na de ene bocht is het nog mooier dan de andere. Gerben zit te genieten van het rijden.

Het is ruim een uur rijden. Voor we afslaan rijden we door een stadje. Hierdoor is het drukker en moet je goed opletten. Over het algemeen rijden de Bosniërs netjes en rustig. Maar er schort wel echt wat aan hun inschattingsvermogen. Soms slaan auto’s af en komen de kruising op terwijl dit eigenlijk helemaal niet kan. Dus hebben we nu de stelregel, als je denkt dat de ander niet kan dan gaat hij toch.

Als we het stadje weer uit gaan maken we ons op voor het laatste stukje. Nog 4 kilometer. Het is hier weer bewolkt nadat we lange stukken hadden dat de zon fel scheen.

We naderen een tunnel en zoals altijd schakel je even omdat je weet dat het donkerder wordt. Maar dit, hier waren we echt niet op voorbereid. We reden de tunnel in en het was pikdonker, echt zo eng! Blijkbaar zit er een bocht waardoor als je net voor de bocht rijd je geen licht ziet. Verlichting is er niet. We schrikken allebei, het hart zit in de keel. Zelfs bij Gerben die echt niet snel nerveus wordt. We moeten afslaan, en komen bij een brug.

Gerben wil er op rijden, maar ik zie een vaag bord waar 3,5 op lijkt te staan. Dus nu is het onduidelijk, kunnen wij hier overheen. Gerben zet de bus wat aan de kant zodat de auto’s er langs kunnen. Ik ga even kijken bij de borden, maar kan er niet veel van maken. Er komt een auto langs rijden en de dame erin ziet mij staan. Ze doet het raampje open en vraagt wat het probleem is. Ze spreekt een beetje Engels en ze zegt dat we met 4ton hier gewoon overheen kunnen. Vrachtwagens doen dat ook.

Oke dan gaan we maar. Zonder problemen komen we aan de overkant. Aangekomen bij de camping is er een bekend beeld, we zijn de enige. Sinds we 10 dagen geleden Oostenrijk in gingen zijn we geen andere reizigers meer tegen gekomen.

En eerlijk, soms is dat best saai. Tuurlijk wisten we van te voren dat het geen toeristenseizoen is, maar helemaal niemand tegenkomen, dat hadden we ook niet verwacht. Door nu naar campings te gaan is de kans dat we mensen ontmoeten wel groter.

Daarnaast is het ook echt een kans om de Bosnische cultuur meer te leren kennen.

Want als de eigenaar door heeft dat we er zijn nodigt hij ons uit en komt gelijk de fles Slivovitsj op tafel. Een sterke drank met als basis pruimen.

Alcohol >50 % Naar verluid ontbijten ze daar hier mee. De man spreekt goed Duits, wij niet super goed maar net genoeg. Ik heb nooit Duits gehad op school, maar verbazingwekkend hoeveel Duits ik toch weet te spreken.

De een na de ander wordt ingeschonken. Ik hou het bij eentje, maar bij Gerben zit de vierde er al in. Het lijkt alsof hier geldt ‘ er is geen man die niet drinken kan’.

Het is een bijzonder gesprek. Hij maakt duidelijk eigenlijk niks met Europa van doen wil hebben. Hij voelt zich in hart en nieren Bosniër en dat is het. Hij begint zelf over de oorlog, ook bij hem heeft dat zijn sporen nagelaten. Hij zegt PTSS te hebben en dat de oorlog pas over is als je in je graf ligt.

Hij zegt er liever niet verder over te praten.

Na ruim een uur gaan we terug naar de bus, zo blij en enthousiast.

De Bosniërs zijn echt gastvrij, wat op google staat is waar.

Gerben heeft hoofdpijn en we doen even rustig aan.

Als het al donker is komt er toch nog een camper het terrein op gereden. Nou, wat een unicum!

De eigenaar had gezegd dat als we wilden eten we gewoon langs kunnen komen. Als het 18.00 is geweest gaan we naar binnen. We treffen daar de reizigers uit de andere camper. Het zijn Engelsen, en gelijk het begin van een geweldige avond.

We komen precies op tijd, de pan met pasta carbonara komt op tafel en we kunnen gelijk aanschuiven.

Gelijk wordt er wijn of slivovitsj aangeboden. Het eten smaakt goed. We spreken meerdere talen door elkaar. Zoals ik al eerder zei, ik heb geen Duitse les gehad. Maar ineens werd ik tolk van Duits naar Engels. En dan nog met harde muziek er doorheen. De eigenaar zet een nummer op, Zombie van The Cranberries.

Hij geeft aan dat dit nummer veel voor hem betekent, het verteld zijn verhaal hoe oorlog een zombie van je maakt. De tranen staan in zijn ogen. Hij neemt er nog maar en slivovitsj op. De 7e van vandaag. Ook krijgen we er allemaal weer een aangeboden, omdat het nu bij het eten is durf ik het wel aan. We krijgen ook nog varkensrug voorgeschoteld. Het vlees is zeer smaakvol. David de Engelsman vat de avond mooi samen, het ruikt hier naar de 20 jaar geleden. Hij doelt hiermee op de zware rooklucht die hier hangt. Er wordt hier nog binnen gerookt, dat zijn we toch echt niet meer gewend. De rook slaat soms ook op m’n luchtwegen. En alles stinkt, kan je dat nog herinneren dat er in restaurants werd gerookt?

Er zitten ook nog een paar mannen te roken en te drinken. Het zijn vrienden van de eigenaar. Op een gegeven moment waren we wel een beetje klaar met de anti europa opmerkingen van de eigenaar. Grappige is wel dat de Engelsen natuurlijk ook geen EU lid meer zijn. Voor het eerst werd ons duidelijk wat voor beperkingen dit inhoudt voor dit stel van onze leeftijd. Ze wonen permanent in hun camper, hebben een eigen bedrijf. Maar door de Brexit mogen ze maar 90 dagen aaneengesloten in het Sjengengebied zijn. En worden dus beperkt in hun vrijheid. Zij hebben tegen de brexit gestemd, voor hun heeft het alleen maar nadelen.

Het is 20.30 als we er een einde aan breien. We hadden een was gedraaid, in de tussentijd heeft Gerben die opgehangen in de bus. We kregen het aanbod om de was in een zijkamertje van de bar op te hangen. Maar we rommelen liever wat aan in de bus dan dat er rooklucht in de schone was komt. Voordeel is dat als je bijvoorbeeld een kussensloop op 50 cm van de uitlaat van de kachel hangt is het binnen 10 minuten droog.

We zijn vandaag allebei een beetje brak. Het regent, vanmiddag gaat het sneeuwen. We blijven nog een nachtje, we hebben geen zin om te rijden.

Om 9.00 gaan we aan het ontbijt. Dit hadden we gisteren besteld. Gisteravond werd de plaatselijke bakker gebeld voor de bestelling.

Alles stond klaar.

Het was een burek met kaas. Is een soort pitabroodje met vulling. Het smaakt goed. Waar ik eerder schreef dat ze naar verluid hier ontbijten met slivovitsj werd dit vandaag bevestigd. Een man die er ook zat nam een shotje.

We gaan naar de camper terug, het is vies weer.

De hele ochtend regent het, later gaat het over in sneeuw.

Langzaam wordt de wereld wit om ons heen. Het sneeuwt zo’n 6 uur lang. Prachtig om te zien!

Wel brengt het ook z’n uitdagingen met zich mee. Condens is de bus is echt een probleem. De randen bij de zijramen zijn zeiknat. Dus wordt het stoken en ventileren en daarmee de ramen op een kier. Op deze plek is de wasmachine bij de prijs inbegrepen, hier willen we wel echt goed gebruik van maken. Gisteren hadden we een beddengoed was, vandaag een broeken en vesten was. Het is maar een 5 kilo trommel, dus hij is snel vol. Maar we klagen niet, we zijn er erg blij mee. De laatste keer was in Oostenrijk, daar was een wasdroger, echt zo ideaal!

Thuis hebben we dat niet en dat is prima. Maar als je een toch wel aardige was met shirts en sokken enzo dan hangt de bus toch wel erg vol. En brengen we nog meer vocht in de bus. We bouwen even ons tentenkamp, gewoon voor de kampeerervaring. Nee hoor, we drogen gewoon de was op deze manier. Het is wat lastig bewegen zo, maar ach, we gaan maar naar bed, morgen is het vast droog.

De kachel staat op 12 graden vannacht, normaal eigenlijk op 10 maar het gaat 6 graden vriezen vannacht. Oh ja, Gerben had ook nog de raamisolatie voor de ramen gedaan. Scheelt in ieder geval krabben morgenochtend. Het idee is leuk, maar de zuignappen werken voor geen meter, dus is het een soort houtje touwtje systeem. Maar het werkt.

We worden wakker in een witte wereld.

Gisteravond was er nog een campertje aangekomen, maar we hebben de mensen niet gezien. De sneeuwlaarzen gaan aan en Gerben haalt hele plakkaten sneeuw van de fietsenhoes. Er hangen ijspegels aan de bus.

Ik ga nog even naar binnen om te betalen. Dat wilde ik eigenlijk gisteravond al doen maar de eigenaar was er niet. Nu lag er een briefje op tafel met de rekening. Hij klopte niet helemaal omdat we gisteren nog fanta uit de koelkast hadden gehaald. Het is 40 euro voor 2 nachten inclusief 1x ontbijt en diner. Met verder alle faciliteiten, dikke prima. De schoonmaakster is bezig. Ik schrijf een briefje en leg het geld onder de asbak. De schoonmaakster spreekt helaas geen Duits dus het is een beetje lastig. Ik maak duidelijk dat we gaan, ze doet met een handgebaar waar het geld is. Ik laat zien dat het onder het briefje onder de asbak ligt. Ze snapt het en het is goed zo.

Gerben heeft inmiddels de bus rijklaar en we gaan vertrekken.

Het is wat mistig, maar het beperkt het zicht niet. We gaan eerst boodschappen doen. Ik had een willekeurige Bingo aangeklikt. Dat is de grootste supermarktketen van Bosnië. Als we aankomen is er gelukkig nog veel plek op de parkeerplaats. Ik ga even alleen boodschappen doen.

Ik vind het heerlijk op op m’n gemak door de winkel te struinen. Gisteren had ik een eSim geregeld waardoor ik nu buiten de Starlink ook internet heb. Wel alleen voor de vertaalapp, whatsapp en de Rabobank.

Grotendeels kan ik vinden wat ik nodig heb, maar bijv brood en vleeswaren voor op brood zijn beperkt. Melk is alleen houdbare melk en vlees is in de slagerij. Tsja ga dan maar eens uitleggen wat je wilt. Maar toch kom ik er redelijk uit. Opvallend was wel dat ze hier grootverpakkingen meel verkopen. Bijv 25 kilo meel voor 10 euro. Dus denk ik dat veel mensen hun eigen brood bakken.

Het is een supermarkt maar ze hebben ook kleding, huishoudelijke artikelen en autospullen enzo. Ik had al een pak koffie in mijn kar, en daar hoort natuurlijk wel zo’n speciaal kannetje bij. Dus verdwijnt ook zo’n kannetje in mn kar.

Ik app Gerben even dat het even duurt, het is toch zoeken in zo’n winkel. Best grappig trouwens dat bij ons supermarkten vaak beginnen met de groente en fruit afdeling. Hier met afwasmiddel.

Gerben appt terug dat ik de tijd moet nemen. Hij heeft het prima naar zijn zin, de bus wordt vaak bekeken en er worden foto’s gemaakt. Bij de kassa gaat het allemaal wat aan de trage kant. Ik sta startklaar met m’n tassen in de kar en voordat de kassadame op de knop heeft gedrukt zit alles in de tassen. Betalen met kaart is gelukkig geen probleem.

Terug bij de bus ruimt Gerben de boodschappen in als ik nog even het afval weggooi. De container vanmorgen op de camping zat dichtgevroren.

We waren trouwens precies op tijd, want toen ik naar de kassa ging stond er 1 iemand voor mij, toen ik wegging stond er een hele rij achter mij. En nee dat lag niet aan mij.

We gaan weer op weg. Vandaag is het bijna 3 uur rijden. Het eerste stuk gaat veel door dorpjes en dat is vooral heel goed opletten. Op een gegeven moment is er even een stuk tussen dorpjes in. De landschappen zijn echt prachtig.

De sneeuw in de bomen is zo ontzettend mooi. Wat een cadeautje dit!

We rijden een heel stuk langs de rivier, dit is de grens tussen Bosnië en Servië. Ook hier zijn wat tunnels, gelukkig niet heel lang. Maar sommige wel echt donker. Ik zou hier geloof ik echt niet ‘ s avonds willen rijden. Op een half uur gaan we nog even tanken. De man zegt dat je niet met kaart kan betalen. Gerben vraagt of het in euro’s kan. Dat is geen probleem. Het is 29 euro nog wat. Met 30 euro kopen we het af, hij ook weer blij.

Het laatste stuk is wat troosteloos. Als we aankomen bij de bestemming is er gelukkig zat parkeerplek.

We zijn bij het Srebrenica Memorial Center. De begraafplaats van de meer dan 8000 moslimmannen die bij de genocide in 1995 om het leven kwamen.

We lopen er heen en lezen het bord wat bij de ingang hangt. Er staat op dat uit respect de vrouwen een hoofddoek dienen te dragen. We gaan terug naar de bus en ik doe en sjaal om mijn hoofd. Als dit is waarmee ik respect kan uitdragen dan is het goed. Gerben doet zijn pet af.

We lopen terug en lopen eerst naar de halve cirkel waar alle namen op staan. Bizar om te zien dat van mensen met dezelfde naam hele generaties stierven. Sommige zelfs pas 12 jaar oud.

We lopen langs de grafzuilen, voor iedereen dezelfde. Ze liggen hier ook daadwerkelijk begraven.

Het maakt verdrietig, mensen die het leven moesten laten omdat een ander dat nam omdat je niet van de goede groep was. Het maakt me emotioneel. Ik wil zo graag blijven geloven dat er echt goede mensen zijn, sterker nog ik ben daar van overtuigd. Maar tegelijk weet ik ook dat er echt slechte mensen bestaan. Die ogen, ik vergeet ze niet meer. Ik wil maar blijven proberen in liefde te kijken, maar soms is het zo lastig.

Het doet me beseffen dat ik zo dankbaar, zo ontzettend dankbaar voor de vrijheid waarin ik mag leven.  Dankbaar voor de plek waar mijn wieg stond.

Ik laat mijn gedachten maar even de vrije loop. Het is goed, ik laat dit hier op deze plek. Ik hoop dat de vrouwen en kinderen die achterbleven zijn opgekrabbeld en desondanks in liefde kunnen blijven kijken naar wie hun geliefde was.

We gaan weer op weg. We gaan op weg naar Servië. Een stukje terug en dan naar de grensovergang. Zoals eerder gezegd de rivier is de grens.

Ik heb de paspoorten en de kentekencard al klaar liggen. Er staat niemand dus kunnen we gelijk door naar het eerste hokje. Er wordt gevraagd waar we zijn geweest in Bosnië. Ja euh, weet ik veel hoe die plaatsen heten. We laten maar park4night zien. We krijgen een stempel dat we Bosnië verlaten. Dan op naar het volgende hokje. Een dame bekijkt de paspoorten uitgebreid. Vooral die van mij, daar staan ook stempels van de Antillen in. Ze vraagt waar we heen gaan. Ook hier laten we maar park4night zien. Ze willen ook even binnen kijken. Ze doet een stap naar binnen en is tevreden. We mogen door.

We rijden het water over en we zijn in Servië. Het eerste stuk is vrij rustig. Je ziet wel dat je in een ander land bent. De weg is beduidend slechter, veel gaten en lappen. We rijden nu aan de andere kant van de rivier. Verderop halen er wel wat auto’s in. De Serviërs houden wel van hard rijden. De zon gaat bijna onder. We moeten nog een paar minuten. Google stuurt ons de alternatieve route. Een smal weggetje de berg op. Tenminste wij denken dat het de alternatieve route is maar we weten het niet zeker. Toch komen we ook 2 tegenliggers tegen, maar het past. Gerben zegt bij 1 auto dat hij nog 5cm over had.

We komen aan bij de camping. Het is eigenlijk niet meer dan een soort oprit maar prima. Voordat we vertrokken had ik voor de zekerheid een appje gestuurd. Eigenlijk zijn de douche en toilet en water gesloten dus konden we niet komen. Ik gaf aan dat we geen water nodig hebben. En gedoucht hebben we gisteren dus wat ons betreft prima. Appen gaat gelukkig in het Engels. Maar als we niks nodig hebben dan mogen we wel gewoon parkeren. Nou prima. We volgen de bordjes en Gerben parkeert de bus. Terwijl hij parkeert zie ik op de weg waar we net vanaf komen een auto echt heel opvallend naar ons staan kijken. Ik zie het maar besteed er eigenlijk niet echt aandacht aan, we zijn aan het parkeren tenslotte.

Nog voor we zijn uitgestapt stopt die auto voor de bus. De man doet het raampje open en steekt zijn duimen op en lacht breed. Hij vind de bus zo mooi en z’n kinderen ook. Hij vraagt in gebrekkig Engels of de kinderen mogen kijken. Ja tuurlijk! Hij is helemaal blij. De kinderen ook, ik laat ze achter het stuur zitten, de man maakt foto’s.

Hij vraagt hoe oud de bus is en hij laat zien dat hij ook zo’n bus heeft, alleen dan een pickup variant. Hij zag ons rijden en moest er even het fijne van weten. Zo leuk dit!

Dan komt de dame van de camping aan. Ze spreekt geen Duits maar pakt gelijk google translate erbij. Het is even wat onduidelijk wat ze bedoeld. Maar als ik vraag of we hier mogen staan en of we stroom mogen gebruiken knikt ze hard van ja. En ze typt dat we niet hoeven te betalen. Ze gaat nog wat halen en komt even later terug met 2 glaasjes. Tsja met wat anders dan slivovitsj! Maar deze voelt voor mij wat pittiger dan op de vorige camping. Ik breng de glaasjes terug in zeg in het Servisch heel erg bedankt.

We doen nog even de raamisolatie erop, het wordt koud vannacht.

De slivovitsj stijgt enorm naar m’n hoofd. Ik had het gedronken op lege maag. Ik voel me zo raar haha, even wat vets eten en wat water drinken helpt wel wat.

Ondanks dat het koud was hebben we het zeker niet koud gehad.

Na de dienst gaan we naar buiten. Hangen het dekbed lekker in de zon. Het is wel fris maar de zon schijnt. We stappen op de fiets en gaan naar een stadje iets verderop.

Fietsen hier voelt wat onwennig. Er zijn geen fietspaden en geen andere fietsers. Maar goed boeien we zijn Nederlanders en die fietsen gewoon. We komen bij een uitzichtpunt en in de rivier staat een hutje op een rots. Gerben herkent het van wat hij gelezen heeft. Het was vroeger om tijdens het zwemmen over de rivier een rustpunt in het midden te hebben. Zowat elk jaar sloeg het door hoog water weg, maar nu is het permanent en een icoon voor dit stadje.

Wat lager is een soort steiger waar we even naar toe lopen. Het uitzicht is mooi. We stappen weer op de fiets, op zoek naar het centrum. Op een gegeven moment stoppen we even. We weten even niet waar we naar toe moeten. We willen eigenlijk ergens koffie drinken en naar de supermarkt. Niet dat we wat nodig hebben maar gewoon even kijken. Even op Google zoeken, lang leve de eSim. We staan tegenover een barretje wat goede reviews heeft. Dus steken we over en parkeren de fiets. Het ziet er wat dicht uit maar als we voor de deur staan gaat deze net open.

We gaan naar binnen, het is een wat donkere ruimte met ramen en geruite gordijntjes en tafelkleedjes. Er zit een man alleen aan een tafeltje, verderop zit een groepje. De rookwalm komt je van buiten al tegemoet.

Er is niemand achter de bar, we gaan maar zitten en bekijken de kaart. Met vertalen kiezen we voor de zelfgemaakte koffie. Het kost 85 cent. Even later komt de kelner en we weten duidelijk te maken dat we 2 koffie willen. Hij begrijpt het en beent weg. Even later komt hij terug met 2 kopjes koffie en 2 glazen water.

Voor nog geen 2 euro dus.

De koffie is loeiheet. Ondertussen komt er een knul een biertje drinken, hij is snel weer weg. Bij de man die er al zat komen er nog maten, ze roken allemaal.

Op de kaart en aan de muur staat expliciet dat roken is toegestaan.

De eerste slokken koffie zijn pittig. Het is een soort crèmelaagje waar prut in zit. Gerben zegt: ‘zo daar kan je een aardig dakje mee dekken’.

Maar als dat laagje weg is dan is het goed te doen. Lijkt echt niet op de koffie die wij hebben.

Voor wie een sterke bak koffie wil, als we terug zijn van harte welkom om een Bosnisch/Servisch bakkie te komen drinken!

Wanneer we de deur uit lopen komt net mijn nieuwe auto aanrijden. Wat een enig ding! Een 4x4 Lada, ik ben fan!

Als de koffie op is gaan we weg, Gerben betaald even geeft 17 cent tip.

Dat we dit bakkie konden doen had alles te maken met dat we van de Engelsen 2 dagen geleden hun restje Servische Dinars hadden gekregen. Het was 800 dinar, dat klinkt heel veel maar het is iets van 7 euro.

We gaan naar de supermarkt en parkeren daar fiets. Er is een soort van fietsenstalling, maar zou m’n fiets er niet in durven zetten, zulke dunne spijltjes. We snuffelen in de supermarkt rond. Sommige dingen zoals zeep zijn erg goedkoop. We kopen een zeepblok voor 50 cent.

Ook hier is de broodafdeling klein, dus afbakbroodjes kunnen we vergeten. Misschien gaan we wel proberen om zelf brood te bakken in de Omnia. We kopen wat lekkere dingen en rekenen af. Servië is echt een stuk goedkoper dan Bosnië.

We stappen weer op de fiets en gaan terug naar de bus. Het fietsen langs de weg blijft raar.

Ik kies er voor om op de stoep te fietsen het laatste stuk.

Met een omweg gaan we terug, auto’s houden rekening met je en gaan met een goede boog om je heen.

Dan rijden we langs een oranje Düdo 407. Het is de pickup van de man die gister bij onze bus was!

De allereerste die we tijdens deze reis treffen.

Terug bij de bus gaan we buiten zitten. Het is heerlijk in het zonnetje.

De zon gaat hier om 16.15 al onder, maar ook om 6.45 al op. We proberen beetje te leven met het licht. Vaak rond 7.00 wakker en rond 21.00 naar bed.

We hadden nog even geen zin om de boel op te ruimen, maar later hadden we daar spijt van.

Want toen we gingen opruimen was het echt vreselijk koud. Maar goed, alles staat weer op z’n plek en morgen gaan we weer verder!